Tại Hội thảo khi phân tích một trong những
nguyên nhân dẫn đến thực trạng nêu trên lại thấy phần lớn xuất phát từ yếu tố
gia đình.Thực tế hiện nay, nhiều bậc cha mẹ chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan
trọng của họ và gia đình trong bảo vệ, chăm sóc, phát triển toàn diện trẻ em. Một
bộ phận cha mẹ coi việc giáo dục, phát triển trẻ là của nhà trường. Bản thân
cha mẹ chưa dành thời gian chăm sóc, gần gũi con cái, hạn chế trong trao đổi với
trẻ về các nguy cơ bị xâm hại, thiếu trách nhiệm với trẻ… Nhiều phụ huynh chưa
hiểu đầy đủ về xâm hại trẻ em, thực trạng của vấn nạn này và những hậu quả mà
nó gây ra cho trẻ, cho gia đình và xã hội. Nếu như cha mẹ chủ động trao đổi,
cung cấp những thông tin, kỹ năng liên quan phòng, tránh các rủi ro và các nguy
cơ do nghiện trò chơi trực tuyến, bị bạn bè xấu lôi kéo, rủ rê, nghiện các chất
ma túy… thì lại ngại ngần trong trao đổi các vấn đề liên quan sức khỏe sinh sản,
các nguy cơ bị lạm dụng tình dục hoặc vấn đề bị lạm dụng, xâm hại tình dục…Giáo dục kỹ năng
sống được xem như một thành tố quan trọng để hình thành và phát triển nhân cách
tích cực không chỉ cho thanh thiếu niên mà còn rất có ý nghĩa đối với cả những
người trưởng thành. Giáo dục giới tính là một trong những cấu phần không thể
thiếu trong các nội dung giáo dục kỹ năng sống. Để bảo vệ cho trẻ khỏi nguy cơ
bị xâm hại, các bậc phụ huynh nên dạy cho trẻ những kỹ năng đơn giản, phù hợp với
lứa tuổi và trình độ nhận thức của trẻ. Gia đình, trước hết là bố mẹ cần nhận thức
đúng đắn và cung cấp kiến thức, kỹ năng dành cho trẻ có thể tự bảo vệ bản thân. Những
kỹ năng này có thể đơn giản nhưng cũng hiệu quả trong việc giúp trẻ tránh xa
nguy hiểm khi cần thiết.
Quyền và bổn phận của Trẻ em
Trẻ em là người
dưới 16 tuổi. Quyền trẻ em là những đòi hỏi cơ bản, chính đáng mà trẻ em cần phải
có để đảm bảo tồn tại và phát triển một cách tốt nhất.
1. Nhóm quyền sống
còn: Trẻ em có quyền được sống; được khai sinh và có quốc tịch; được chăm sóc,
nuôi dưỡng; được sống chung với cha mẹ và được chăm sóc sức khỏe khi bị ốm đau.
2. Nhóm quyền được
phát triển: Trẻ em có quyền được chăm sóc dinh dưỡng, sức khoẻ để phát triển về
thể lực; được vui chơi, giải trí; được giáo dục, học tập và phát triển năng khiếu
để phát triển về trí tuệ; được bảo đảm an sinh xã hội.
3. Nhóm quyền được
bảo vệ: Trẻ em được bảo vệ để không bị xâm hại tình dục, bóc lột sức lao động,
bạo lực, bỏ rơi, bỏ mặc, mua bán, bắt cóc, chiếm đoạt; được bảo vệ khỏi chất ma
túy, khi gặp thiên tai, thảm họa, ô nhiễm môi trường, xung đột vũ trang,...
4. Nhóm quyền được
tham gia: Trẻ em có quyền được tiếp cận thông tin và tham gia hoạt động xã hội,
được bày tỏ ý kiến và hội họp, được tham gia ý kiến đối với những vấn đề liên
quan đến cuộc sống của trẻ em.
Trẻ em cũng có
các bổn phận đối với gia đình, nhà trường, cộng đồng, xã hội, quê hương, đất nước
và bản thân trẻ em
Những nguyên tắc an toàn chung
1. Hãy ghi nhớ
tên, địa chỉ gia đình, tên cha mẹ, số điện thoại nhà riêng hoặc của bố/mẹ và
người thân mà con tin cậy, số điện thoại Tổng đài quốc gia bảo vệ trẻ em 111 để
gọi trong các trường hợp khẩn cấp.
2. Luôn hỏi ý kiến
và thông báo cha mẹ hoặc người chăm sóc mỗi khi con ra khỏi nhà, nói con đi đến
đâu, đi bao lâu, đi với ai, bao giờ thì quay về nhà…
3. Luôn hỏi ý kiến
cha mẹ hoặc người chăm sóc về việc nhận bất cứ một món quà nào từ người khác, kể
cả đó là người quen biết.
4. Không bao giờ
đi đâu một mình, kể cả là đi học, đi chơi, nhất là đi vào buổi tối.
5. Luôn cương
quyết nói không mỗi khi có người nào đó động chạm vào con hay đối xử với contheo
cách mà con cảm thấy lo sợ, không thoải mái hay bối rối.
Những nguyên tắc bảo đảm an toàn cho con khi ở trường
hoặc ở những nơi công cộng
1. Hãy tin vào cảm
xúc, suy nghĩ và linh cảm của mình. Nếu cảm thấy sự an toàn của mình bị đe dọa,
con hãy kể lại cho tới khi có người lắng nghe vấn đề của con, tin vào câu chuyện
của con và nhận lời giúp đỡ con.
2. Không bao giờ
đi ra khỏi trường một mình, nhất là những đoạn đường vắng vẻ.
3. Hãy kể lại với
thầy cô giáo, cha mẹ, bạn thân, người thân để được giúp đỡ nếu có ai đó đe dọa con
trên đường đến trường và hãy tránh xa người đó.
4. Nói “KHÔNG” nếu
có ai đó nói cho con đi nhờ xe, kể cả người con biết mà con không thấy tin tưởng,
thoải mái khi đi cùng.
5. Nếu có ai đó
đi theo con, hãy cố gắng thoát ra càng nhanh càng tốt và hãy kể lại cho cha mẹ
hoặc người chăm sóc con biết chuyện gì đã xảy ra.
6. Nếu có ai đó
bắt con đi đâu đó, hãy cố chạy thoát và kêu to để được trợ giúp.
7. Hãy báo tin
cho cha mẹ hoặc người chăm sóc con được biết nếu kế hoạch của con có gì thay đổi
sau khi con tan học.
8. Không bao giờ
chơi ở công viên hoặc nơi vắng một mình. Nếu con đi một mình từ trường về nhà,
hãy kiểm tra mọi việc xung quanh trước khi bước vào nhà. Khi đã vào trong nhà,
tuân thủ nguyên tắc an toàn khi ở nhà và báo cho cha mẹ, người chăm sóc con biết
là con đã về nhà an toàn
Những nguyên tắc bảo đảm an toàn cho em trên môi trường
mạng
1.Con hãy chú ý
trong việc cài đặt và bảo vệ riêng tư của bản thân. Con nên lựa chọn những mật
khẩu mạnh và thay đổi mật khẩu thường xuyên, không chia sẻ mật khẩu cho người
khác để tránh bị đánh cắp.
2. Hãy cân nhắc
trước khi kết bạn trên mạng xã hội. Con nên đặt ra những tiêu chuẩn kết bạn như
"có bạn bè chung", "cùng trường", "con có quen biết",
v.v... và kiểm tra danh tính hồ sơ trước khi kết nối bạn bè. Hãy sử dụng chế độ
chặn hoặc chấm dứt kết nối với những người khiến con cảm thấy không thoải mái
khi giao tiếp trên mạng.
3. Đăng xuất tài
khoản sau khi sử dụng, nhất là khi con đăng nhập vào tài khoản bằng máy tính,
điện thoại của người khác hoặc ở quán internet.
4. Hãy chia sẻ
thông tin cá nhân của con một cách có suy nghĩ và cân nhắc. Con chỉ nên chia sẻ
các bức ảnh, video của cá nhân con, vị trí hiện tại con đang ở và tất cả những
thông tin cá nhân khác của con cho người thân trong gia đình và bạn bè thân thiết.
5. Không chia sẻ
những thông tin mà con không rõ nguồn gốc, tiết lộ thông tin cá nhân của người
khác hoặc phát tán những hình ảnh, video chứa đựng những hình ảnh bạo lực,
khiêu dâm.
6. Nếu con đã kết
bạn qua mạng với một ai đó và quyết định gặp mặt họ thì hãy đi cùng với một người
lớn mà con tin tưởng, không nên đi một mình.
7. Con hãy ủng hộ
các thông điệp tích cực trên mạng; phản đối lại những hành vi bắt nạt trên mạng
bằng cách lờ đi hoặc không phản hồi lại sự công kích của họ.
8. Hãy kiểm soát
thời gian sử dụng internet. Đừng để internet điều khiển cuộc sống của con.Hãy
nhớ rằng con còn nhiều nhiệm vụ khác ở ngoài đời thực.
9. Hãy mạnh dạn kế
lại ngay với bố, mẹ và những người lớn mà con tin tưởng để đề nghị sự giúp đỡ nếu
có điều gì trên môi trường mạng khiến con cảm thấy khó chịu và bất an.
Con cần cảnh giác khi ai đó:
Thường xuyên lai
vãng nơi con vui chơi. Làm quen, làm thân với con (Ví dụ: cho con quà, cho con
đi nhờ xe, nhờ con giúp họ một việc gì đó khiến con ở vào tình thế chỉ có một
mình, đối xử với con khác hẳn các bạn khác, nói rằng con thật sự đặc biệt, thật
khác lạ và là người duy nhất thật sự hiểu họ…)
Muốn dùng thời
gian ở riêng một mình với con hoặc tạo lý do để đưa con dến những nơi chỉ có một
mình con với họ.
Không tôn trọng
sự riêng tư của con (Ví dụ: bước vào nhà tắm khi con đang tắm, bước vào phòng
riêng của con khi con đang thay quần áo, đứng gần giường ngủ của con mà không
có ý do nào cả…)
Cố tình phơi bày
những vùng kín trên cơ thể của họ cho con thấy, tìm cách đụng chạm vào những
vùng kín trên cơ thể con hoặc yêu cầu con làm như thế đối với họ.
Có hành vi lấm
lét, bí hiểm. Nói với con là “đừng kể với ai”, yêu cầu con “giữ bí mật” hoặc đe
dọa sẽ làm hại con nếu con nói với người khác về những gì họ đã làm với con
5 loại báo động
Báo động nhìn: Nếu
ai đó nhìn vào bộ phận riêng tư/khu vực đồ bơi của con (trực tiếp hay qua mạng
xã hội)
Báo động sờ/ chạm:
Nếu ai đó sờ vào bộ phận riêng tư/ khu vực đồ bơi của con
Báo động nói: Nếu
ai đó nói với con về tình dục, phim khiêu dâm, bộ phận riêng tư của con/của ai
đó… (trực tiếp hay qua mạng xã hội)
Báo động ôm: Nếu
ai đó ôm con
Báo động một
mình: Nếu ai đó tạo tình huống chỉ có con với họ
Khi con cảm nhận 1 trong 5 báo động, hãy:
- Lập tức tránh
xa càng xa càng tốt kẻ có hành động báo động
- Lập tức nhìn
thắng, hét lên hoặc nói to kiên quyết “Không”, ”Dừng lại“; ”Tôi không cho
phép”; “Nếu không dừng lại tôi sẽ nói cho mọi người biết..”
- Lập tức bỏ đi
càng nhanh càng tốt khỏi nơi đó
- Lập tức kể
ngay lại với người mình tin cậy nhất là cha mẹ.
Quy tắc 5 ngón tay
- Ngón cái - gần mình nhất -
tượng trưng cho những người thân ruột thịt trong gia đình như ông bà, bố mẹ, anh
chị em ruột: Những người này có thể ômhôn, tắm, ngủ chung hay làm vệ sinh giúp
bé khi còn nhỏ. Nhưng khi đã lớn, bésẽ tự tắm và thay quần áo trong phòng kín.
- Ngón trỏ - tượng trưng cho
thầy cô, bạn bè ở trường lớp hoặc họ hàng của gia đình: Những người này có thể
nắm tay, khoác vai hoặc chơi đùa. Nếubất kỳ ai trong nhóm này chạm vào “vùng đồ
bơi”, bé sẽ hét to để nhận được sựtrợ giúp và nói với mẹ để được giúp đỡ kịp thời.
- Ngón giữa - người quen biết
nhưng ít khi gặp như hàng xóm, bạn bè củacha mẹ: bé chỉ nên bắt tay, cười và
chào hỏi.
- Ngón áp út - người quen của
gia đình mà bé mới gặp lần đầu: bé chỉ nên dừng lại ở mức vẫy tay chào.
- Ngón út - ngón tay xa bé nhất
- thể hiện cho những người hoàn toàn xa lạ hoặc người có cử chỉ thân mật, khiến
bé thấy lo sợ, bất an, bé hoàn toàn có thể bỏ chạy, hét to để thông báo với mọi
người xung quanh.
Nếu con lo lắng về sự an toàn của bản thân con hay của
người khác, con có thể
- Nói với cha mẹ,
người lớn trong gia đình, thầy cô giáo, bạn bè hay bất cứ người nào mà con tin
tưởng.
- Gọi đến Tổng
đài quốc gia bảo vệ trẻ em 111
- Gọi số điện
thoại khẩn cấp 113 hoặc báo tin cho Công an nơi gần nhất.
Phải khẳng định, gia đình có vai trò đặc
biệt quan trọng trong phòng, chống XHTD trẻ em. Mỗi thành viên trong gia đình,
trước hết là cha mẹ, phải luôn đồng hành cùng con, giáo dục, trang bị cho con
những kiến thức, kỹ năng cơ bản để tự bảo vệ bản thân trước những nguy cơ bị
xâm hại; giáo dục, hướng dẫn những kiến thức, kỹ năng trong việc nhận diện,
phòng, chống các hành vi xâm hại. Cần dạy kỹ năng sống cho trẻ em trong gia
đình, ngoài trường học, đồng thời tăng cường nâng cao biện pháp quản lý giáo dục
con người trong gia đình và ngoài xã hội. Sự yêu thương, gần gũi, quan tâm của
cha mẹ vừa là nền tảng quan trọng, vừa là “lá chắn” vững chắc để trẻ em phát
triển, trưởng thành toàn diện về thể chất và nhân cách…
Như
Quỳnh (t/h)