Theo quan niệm truyền
thống, nam giới là mạnh mẽ, quyết đoán, thường được đề cao và giữ những trọng
trách trong xã hội, ở nhà người đàn ông cũng là người có quyền hành và có quyền
quyết định trong mọi vấn đề, trở thành trụ cột về kinh tế, là tấm gương đạo
đức, là chỗ dựa về tinh thần của phụ nữ và trẻ em, là người chủ gia đình, đại
diện cho gia đình trong các quan hệ xã hội và cộng đồng. Còn nữ giới gắn liền
với vai trò của người mẹ, người vợ, người nội trợ, là người phụ thuộc không
quan tâm đến việc họ có thu nhập cao hay thấp. Những đặc tính trên của nữ giới
hay nam giới thực chất là do xã hội gán cho hoặc mong đợi các cá nhân nam và nữ
thực hiện. Quan niệm trên chính là những định kiến giới đã tồn tại từ thế hệ
này đến thế hệ khác. Những định kiến giới đó đã dẫn đến tình trạng bất bình
đẳng giới tồn tại phổ biến trong xã hội.
Vai trò quan trọng của nam giới làm cho họ có
tác động ảnh hưởng đến các thành viên trong gia đình và ngoài xã hội. Nhận thức
của nam giới về giới và bình đẳng giới không đúng đắn sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến
nhận thức và hành vi của các thành viên trong gia đình và mọi người xung quanh.
Điều này sẽ làm chậm mục tiêu bình đẳng giới. Ngược lại, khi nam giới nhận thức
đúng đắn về bình đẳng giới, xóa bỏ định kiến giới thì họ sẽ giúp truyền dạy cho
các thành viên còn lại những nhận thức đúng đắn đó. Đồng thời, sẽ quyết định
hành vi của họ trong việc chăm sóc, giáo dục, đầu tư cho thế hệ tương lai, vun
vén hạnh phúc cho gia đình. Khi trong gia đình cha mẹ tôn trọng nhau, người cha
chia sẻ công việc gia đình, cùng nhau bàn bạc và giải quyết các vấn đề… sẽ là
tấm gương sáng cho con học tập. Ngược lại, các hành vi của người cha thể hiện
sự phân biệt đối xử hoặc bạo lực gia đình trên cơ sở giới, hình phạt cho các
hành vi không đúng đắn...sẽ tác động tiêu cực đến hành vi và nhận thức về bình
đẳng giới đối với con cái.
Các nghiên cứu đã cho thấy, ở nước ta, nhiều người vẫn cho rằng,
chồng có quyền dạy vợ, phạt vợ khi mắc lỗi. Tư tưởng trọng nam, khinh nữ làm
cho ngay cả phụ nữ - những nạn nhân thường thấy của bạo lực gia đình cũng cho rằng,
trong một số trường hợp thì bạo lực là chấp nhận được. Sự tham gia của nam giới vào công tác bình đẳng
giới và phòng, chống bạo lực gia đình là chìa khóa cho sự thành công trong việc
thực hiện bình đẳng giới, phòng, chống bạo lực gia đình nhưng để thay đổi cấu
trúc xã hội lâu nay và thuyết phục nam giới về tầm quan trọng của cơ hội bình
đẳng cho nữ giới sẽ không dễ và không thể thực hiện một sớm một chiều.
Theo thời gian, mặc dù
tư tưởng gia trưởng, trọng nam khinh nữ đã dần dần mất đi, nhưng có một nghịch
lý vẫn đang tồn tại quan điểm cho rằng việc nội trợ, nuôi dưỡng con cái, chăm
sóc các thành viên trong gia đình vẫn được coi là công việc của phụ nữ và vẫn
có quan niệm cho rằng các hoạt động này không mang lại giá trị kinh tế. Điều 18
Luật Bình đẳng giới quy định: “Vợ chồng bình đẳng với nhau trong quan hệ dân sự
và các quan hệ khác liên quan đến hôn nhân và gia đình...các thành viên nam nữ
trong gia đình có trách nhiệm chia sẻ công việc gia đình”; tuy nhiên, trên thực
tế thời gian làm việc của phụ nữ trong gia đình thường dài hơn nam giới, mặc dù
pháp luật quy định trong gia đình, vợ chồng đều bình đẳng với nhau về mọi mặt,
cùng nhau bàn bạc, quyết định mọi vấn đề chung, cùng chia sẻ mọi công việc cũng
như chăm lo con cái, cha mẹ, nhưng trên thực tế nam giới vẫn được coi là trụ
cột gia đình, có quyền quyết định các vấn đề lớn và là người đại diện ngoài
cộng đồng. Còn các công việc nội trợ, chăm sóc các thành viên trong gia đình
thường được coi là “thiên chức” của phụ nữ; Các kết quả thống kê cho thấy,
trung bình thời gian làm việc một ngày của phụ nữ thường kéo dài hơn nam giới.
Sự chênh lệch này chủ yếu do phụ nữ còn đảm nhiệm chính công việc nội trợ, chăm
sóc con cái ngoài vai trò sản xuất và công tác như nam giới.
Để nam giới thực hiện
vai trò bình đẳng giới và phòng, chống bạo lực gia đình là một tiến trình rất
lâu dài để thay đổi các mối quan hệ về giới và làm cho các mối quan hệ này được
bình đẳng hơn, dân chủ hơn, giảm bớt áp bức và tính gia trưởng. Điều này bao
gồm cả việc phải làm thay đổi nhận thức của nam giới.
Vai trò của nam giới
trong thực hiện bình đẳng giới, phòng, chống bạo lực gia đình
Hiện nay, đang có sự
nhìn nhận ngày càng rõ hơn rằng vai trò của nam giới trong bình đẳng giới và
phòng, chống bạo lực gia đình không chỉ là một phần của vấn đề mà còn là một
phần của giải pháp nữa. Bình đẳng giới không chỉ là để giải phóng phụ nữ, mà còn là giải
phóng đàn ông. Khi quá đề cao nam giới và hạ thấp nữ giới thì không chỉ có nữ
giới bị ảnh hưởng mà nam giới cũng bị ảnh hưởng theo. Xác định nam giới thường là người gây ra bạo lực
và họ cũng là một phần trong giải pháp phòng, chống bạo lực gia đình, ngành
VHTTDL đã áp dụng triển khai mô hình mới trong các giải pháp nhằm tuyên truyền,
phát hiện và xử lý các vụ việc bạo lực gia đình. Mô hình “CLB nam giới nói
không với bạo lực gia đình” được triển khai điểm năm 2015 và nhân rộng năm
2016, 2017 chính là để thu hút sự tham gia trong công tác PCBLGĐ của nam giới
một cách tích cực, chủ động.
Nam giới không chỉ biết bảo vệ hạnh phúc gia đình mà họ còn có khả năng
bảo vệ những người phụ nữ nói chung thông qua việc thuyết phục, vận động những
nam giới khác nói không với bạo lực gia đình. Việc huy động, khuyến
khích nam giới tham gia các hoạt động về phòng, chống bạo lực gia đình sẽ giúp
họ hiểu ra rằng bạo lực là một sự xâm phạm quyền con người, từ đó thấy rõ vai
trò cũng như trách nhiệm của mình trong việc hỗ trợ gia đình và cộng đồng để giải
quyết vấn nạn này. Hơn nữa, việc lồng ghép và tăng cường sự tham gia của nam giới
vào các hoạt động can thiệp sẽ tạo điều kiện cho hai giới chia sẻ vai trò,
trách nhiệm và kinh nghiệm, từ đó phụ nữ được phát huy khả năng, vai trò của
mình cũng như được tăng thêm cơ hội tiếp cận và sử dụng các nguồn lực xã hội. Sự
tham gia của nam giới sẽ giúp chính họ nhận ra những khó khăn và thách thức mà
bản thân khi phải tuân theo những quy ước xã hội dành cho hai giới, từ đó sẽ
giúp họ tìm ra giải pháp thích hợp cho những khó khăn của mình thay vì sử dụng
bạo lực.
Toàn tỉnh đã thành lập được 40 câu lạc bộ “Nam giới nói không với bạo lực gia đình” phối
hợp với 612 câu lạc bộ “Gia đình phát triển bền vững”; có 988 nhóm
phòng, chống BLGĐ; 1.065 địa chỉ tin cậy tại cộng đồng tiếp tục ngăn ngừa, hòa
giải các vụ bạo lực gia đình tại địa phương, kịp thời tư vấn hỗ trợ tư vấn, can
thiệp kịp thời kéo giảm các vụ việc bạo lực gia đình tại các huyện, thị xã Long Khánh và thành phố
Biên Hòa. Câu lạc bộ được thành lập với số lượng thành viên từ 20 - 30
người/câu lạc bộ, bao gồm: cán bộ, người dân, đoàn viên thanh niên…
những người có uy tín và tiếng nói trong cộng đồng. Định kỳ sinh hoạt 1-2 tháng/lần. Chủ đề từng buổi sinh hoạt gắn liền với thực tế cuộc sống: thảo
luận nhóm, sáng tác thơ, trao đổi kinh nghiệm phòng, chống bạo lực gia đình…mỗi
thành viên tham gia lại là những tuyên truyền viên hiệu quả thu hút thành viên
mới. Qua các buổi sinh hoạt, nhận thức của những người làm chồng, làm cha về
bình đẳng giới, quyền phụ nữ và bạo lực gia đình đã có nhiều thay đổi. Trước
tiên đó là những thay đổi trong tâm lý khi tham gia sinh hoạt câu lạc bộ một
cách tự nhiên, thoải mái không còn sự e ngại. Ngoài ra, việc trang bị kỹ năng quan hệ, thái độ công bằng
giới tính, xây dựng các chuẩn mực mới và cuối cùng là giúp ngăn ngừa bạo lực
đối với phụ nữ và trẻ em sẽ giúp nam giới trong cương vị người lãnh đạo cộng
đồng và người đưa ra quyết định, có thể đóng vai trò then chốt giúp chấm dứt
bạo lực đối với phụ nữ. Nam giới có thể lên tiếng và can thiệp, khi bạn bè và
người thân của mình là nam giới gây ra bạo lực đối với phụ nữ. Từ những kiến thức bổ ích trong các chủ đề sinh hoạt, họ đã tự
thay đổi hành vi của mình đối với vợ, con, cùng hành động phòng, chống bạo lực gia đình.
Những hoạt động của CLB
“Nam giới nói không với bạo lực gia đình” còn hướng đến
mục đích khiến cho nam giới không còn bị nhìn nhận là đối tượng gây bạo lực gia
đình nữa mà là những người đang nỗ lực, đồng lòng chung tay vun đắp cho tổ ấm
gia đình hạnh phúc. Tăng cường sự tham gia của nam giới vào các hoạt động thúc đẩy
bình đẳng giới và phòng chống bạo lực là một trong những thách thức lớn so với
phương pháp tiếp cận dựa trên quyền hay tăng quyền cho phụ nữ, nhưng việc huy động
sự tham gia của nam giới có thể coi là một phương pháp mới đem lại hiệu quả
cao.
Như Quỳnh